Një individ i shëndetshëm ka dy veshka, të cilat janë përgjegjëse për nxjerrjen e urinës, rregullimin e ekuilibrit acido-bazik dhe ekuilibrin e lëngjeve në organizëm. Veshkat kryejnë edhe funksione të tjera, si: prodhimi i hormoneve dhe rregullimi i metabolizmit kockor.

Insufiçienca Renale Kronike (IRK) përfaqëson proçesin e uljes progresive të aftësisë së veshkave për të kryer funksionet e tyre, që pasohet nga çrregullimi i tensionit arterial, i metabolizmit të vitaminave dhe hormoneve, si dhe i mpiksjes së gjakut.

Në rastin e IRK, kjo ulje e funksionit të veshkave është më shpesh e parikthyeshme. Veshkat nuk janë më në gjendje të nxjerrin në sasinë e duhur toksinat (helmet) që gjenden në organizëm, duke çuar në grumbullimin e tyre në gjak (uremia).

IRK është pasojë e një sëmundjeje kronike, me ecuri të ngadaltë. Si pasojë e uljes graduale të funksionit të veshkave, eleminimi i toksinave të trupit dhe nxjerrja e ujit prej tij kanë nevojë për trajtim të veçantë. Pa trajtim, IRK mund të shkaktojë humbje përfundimtare (të përhershme) të funksionit të veshkave dhe të çojë në vdekjen e pacientit.

Rritja e numrit të sëmundjeve kronike ka shkaktuar një rritje të madhe të rasteve me IRK. Trajtimi vendoset për çdo rast, në përshtatje me shkakun dhe shkallën e sëmundjes.

Në pothuajse 15% të rasteve, shkaqet e IRK mbeten të pashpjeguara. Sëmundjet kronike shkaktojnë dëmtime të indit të veshkave, duke çuar kështu në një kufizim progresiv të funksionit të tyre.

Shkaqet e shpeshta të një uljeje graduale të funksionit të veshkave:

• Diabeti i sheqerit
• Hipertensioni arterial
• Inflamacioni i glomerulave (sistemit të kapilarëve ku filtrohet gjaku) të kores së veshkave (glomerulonefriti)
• Nefritet dhe pielonefritet kronike
• Dëmtimet e veshkave të shkaktuara nga hipertensioni
• Keqformimet e lindura të veshkës, me praninë e kisteve, që shkaktojnë një IR në moshën e rritur.
• Përdorimi i shpeshtë i medikamenteve qetësuese të dhimbjeve (antialgjikëve) dhe disa medikamenteve të tjera.
• Sëmundjet reumatizmale, si lupusi eritematoz.
• Tumoret e veshkës

Sëmundja e IRK (uljes graduale të funksionit të veshkës) përparon në katër stade:

Stadi I: karakterizohet nga sëmundja kronike e veshkave, e kompensuar mirë, me ulje të lehtë të funksionit të veshkës, me rezultate normale të analizave.

Stadi II: karakterizohet nga ulja e lehtë e funksionit të veshkave, me rritje të lehtë të nivelit të kreatininës në gjak, pa simptoma tek pacienti.

Stadi III: karakterizohet nga ulja e theksuar e funksionit të veshkave, ku niveli i kreatininës është mesatarisht i lartë në gjak, me shfaqjen e simptomave të rëndësishme tek pacienti.

Stadi IV: konsiderohet stadi përfundimtar (stadi uremik), ku niveli i kreatininës është shumë i lartë në gjak, me simptoma të rënda për pacientin. Në mungesë të trajtimit, në këtë stad pacienti mund të vdesë. Ky stad karakterizohet nga:

• Mbajtja e ujit në nivelin e indeve dhe më pas në nivelin e mushkërive.
• Çrregullime të sistemit të tretjes, me të përziera, të vjella, dhe diarre.
• Anemi
• Dhimbje të kockave
• Dhimbje muskulare
• Ngërçe muskulare
• Aromë karakteristike e urinës
• Aspekti i shkumës në urinë, për shkak të proteinave të pranishme në të (albuminuria).
• Ndryshimi i ngjyrës së urinës.
• Kruajtje në lëkurë.
• Humbje e ndjeshmërisë
• Çrregullimet e përqëndrimit (pështjellim), që mund të arrijnë deri në humbje të vetëdijes.
• Lodhje e theksuar trupore

Diagnoza e IRK vendoset nga mjeku specialist nefrolog, duke u bazuar në:

• Historinë e sëmundjes dhe simptomat e pacientit.
• Praninë e sëmundjeve kronike
• Analizat e gjakut, me matjen e nivelit të kreatininës dhe uresë në të
• Analizat e urinës
• Egzaminimi ekografik i veshkave
• Skaneri (tomodensitometria) i veshkave
• Radiografia e aparatit urinar me lëndë kontrasti
• Biopsia e indit të veshkave (në rastet e nevojshme)
  

Trajtimi i IRK (uljes graduale të funksionit të veshkave) varet nga shkaku dhe nga stadi i sëmundjes. Para së gjithash, duhet të trajtohet në mënyrë korrekte sëmundja kronike kryesore, që mund të jetë diabeti i sheqerit, hipertensioni arterial, inflamacioni, anemia, etj.

Masat e përgjithshme:

• Ushqyerja e përshtatshme, e bazuar në një regjim të varfër në proteina dhe në kalium, ul sasinë e uresë dhe kaliumit që nxirret nga organizmi. Regjimi i varfër në kripë nuk është i nevojshëm, përveç rasteve me hipertension arterial.
• Marrja e rregullt e lëngjeve, 2-3 litra në ditë.
• Kontrollet e rregullta të elektroliteve (natrium, kalium, klori dhe bikarbonatet) në gjak.
• Kontrolli i rregullt i peshës trupore. Kujdes: shtimi në peshë mund të jetë shenjë e mbajtjes së ujit në organizëm.
• Kufizimi i përdorimit të medikamenteve që qetësojnë dhimbjet (antialgjikëve).

Trajtimi me medikamente konsiston në:

• Përdorimin e shkarkuesëve (diuretikëve)
• Trajtimin e hipertensionit arterial
• Trajtimin e nivelit të rritur të kaliumit në gjak
• Trajtimin e dëmtimeve kockore
• Favorizimin e formimit të rruazave të kuqe të gjakut, në rastin e anemisë.
• Trajtimin e faktorëve të tjerë të rrezikut kardio-vaskular (të zemrës dhe enëve të gjakut), si lënia e duhanit, normalizimi i nivelit të yndyrnave në gjak, normalizimi i nivelit të sheqerit në gjak.

Trajtimi korrekt i sëmundjes kryesore dhe ndryshimi i mënyrës së ushqyerjes mund të ndihmojnë në evitimin e dëmtimeve të rënda të kockave, organeve dhe enëve të gjakut. Gjithsesi, përparimi i IRK e bën të pashmangshme kryerjen e proçedurave të tjera, si:

• Dializa që është në dy mënyra: hemodializa jashtë-trupore (realizohet me ndihmën e një aparati të posaçëm) dhe dializa peritoneale (realizohet me ndihmën e një kateteri). Hemodializa kryhet 2-3 herë në javë, për rreth 4 orë. Dializa peritoneale kryhet në vazhdimësi, pacienti është aktiv.
• Transplanti I veshkës, që ka për qëllim t’i sigurojë pacientit cilësi më të mirë të jetës. Shkalla e mbijetesës së pacientëve në 10 vjet është mbi 50%.

IRK (ulja graduale e funksionit të veshkave) ul jetëgjatësinë e pacientëve, veçanërisht në rastet e shkaktuara nga diabeti i sheqerit. Përgjithësisht, në të tilla raste pacientët vdesin nga një aksident kardio-vaskular (i zemrës dhe enëve të gjakut).

Parandalimi i IRK konsiston në trajtimin korrekt të sëmundjeve kronike, shkaktare të saj, si hipertensioni arterial, diabeti i sheqerit dhe inflamacionet kronike. Përveç kësaj, është mjaft e rëndësishme të evitohet përdorimi i shpeshtë i disa medikamenteve që qetësojnë dhimbjet (antialgjikët).