Feokromocitoma është një tumor i rrallë i gjëndrave mbiveshkore, në shumicën e rasteve një tumor beninj.

Tumori zhvillohet më saktësisht në palcën e gjendrave mbiveshkore, që është burimi kryesor i hormoneve adrenalinë dhe noradrenalinë në trupin tonë. Nëse një tumor zhvillohet në këtë zonë, mund të shkaktojë një mbiprodhim të këtyre dy hormoneve.

Të dy gjëndrat mbiveshkore ndodhen respektivisht mbi veshkën e majtë dhe të djathtë, prej nga marrin edhe emrin. Përveç afërsisë së tyre, veshkat dhe gjendrat mbiveshkore janë organe shumë të ndryshme dhe nuk kanë asgjë të përbashkët. Gjendrat mbiveshkore ndahen në dy struktura anatomike të dallueshme: korja (pjesa e jashtme e organit) dhe palca (pjesa e brendshme). Secila prej tyre prodhon hormone të ndryshme.

Adrenalina dhe noradrenalina kanë një efekt të rëndësishëm në sistemin kardiovaskular (të zemrës dhe enëve të gjakut). Ato rregullojnë presionin e gjakut, pulsin dhe nivelin e sheqerit në gjak. Në situate të vështira, palca e gjendrave mbiveshkore sekreton një sasi të lartë të adrenalinës dhe noradrenalinës, që rezulton në një rritje të presionit të gjakut dhe një përshpejtim të ritmit të zemrës. Pikërisht për këtë arsye, të dy këto hormone quhen edhe "hormonet e stresit".

Shumica e rasteve të feokromocitomave shfaqen tek të rriturit me moshë 30-50 vjeç. Ky tumor është i rrallë tek fëmijët.

• Në 90% të rasteve, shkaku i feokromocitomës është një tumor beninj (i mirë) i gjëndrave mbiveshkore, që sekreton adrenalinë dhe noradrenalinë në mënyrë të pakontrolluar.
• Më rrallë, shkaku është një tumor malinj (i keq), ose feokromocitoma zhvillohet në terrenin e sëmundjeve të trashëguara.
• Shumë rrallë, feokromocitoma mund të zhvillohet jashtë gjëndrave mbiveshkore.

Simptoma kryesore e feokromocitomës është presioni i lartë i gjakut, i cili shfaqet më shpesh si një krizë hipertensive. Megjithatë, edhe presioni i lartë i gjakut në mënyrë të vazhdueshme është gjithashtu i mundshëm. Krizat hipertensive shpërthehen nga stresi mendor ose sforcimi fizik (p.sh. gjatë jashtëqitjes).

Çrregullime të tjera, që ndodhin gjatë kohës që presionit i gjakut është i lartë:

• Dhimbja e kokës
• Djersitja
• Palpitacionet e zemrës dhe takikardia (rrahje të shpejta dhe të forta të zemrës).

Shenjat e para klinike të feokromocitomës janë krizat e përsëritura të hipertensionit, të shoqëruara nga dhimbje koke, djersitje dhe palpitacione. Meqenëse feokromocitoma ndodh kryesisht tek të rriturit, është e rëndësishme të vlerësohet mundësia e saj tek pacientët e moshës 30-50 vjeç, që paraqesin simptomat e përmendura më lart.

Për të vendosur diagnozën e feokromocitomës, janë të domosdoshme:

• Matja në gjak e nivelit të hormoneve adrenalinë dhe noradrenalinë, të sekretuara tepër nga feokromocitoma.
• Testet laboratorike (biologjike): matja e niveleve të adrenalinës dhe noradrenalinës dhe produktet e tyre të degradimit në urinën e mbledhur për 24 orë. Si një masë paraprake, matet niveli i këtyre produkteve edhe në gjak.
• Ekzaminimet imazherike që mundësojnë përcaktimin e vendndodhjes së saktë të tumorit: ekografia, skaneri (CT) ose rezonanca magnetike (MRI) e barkut, e fokusuar veçanërisht tek gjëndrat mbiveshkore. 

Një feokromocitomë duhet të trajtohet gjithmonë, pavarësisht nëse tumori është i keq apo i mirë, pra malinj apo beninj.

Nëse nuk trajtohet, feokromocitoma shkakton kriza hipertensive kërcënuese për jetën, për shkak të mundësisë së një goditjeje në tru, ndalimit të zemrës ose dështimit të punës së veshkave.

Në përgjithësi, hiqet vetëm tumori ose e gjithë gjendra mbiveshkore nëpërmjet ndërhyrjes kirurgjikale. Pas kësaj, presioni i gjakut normalizohet dhe pacienti normalisht shërohet. Para dhe gjatë operacionit, presioni i lartë i gjakut duhet të mbahet i stabilizuar me medikamente antihipertensive. Nëse tumori është i keq (malinj), pas operacionit mund të jetë e nevojshme kimioterapia dhe/ose radioterapia.

Meqenëse nuk dihet ende ndonjë shkak ose faktor rreziku për feokromocitomën, nuk ekziston ndonjë masë e veçantë parandaluese. Për personat që kanë patur familjarë me këtë sëmundje, u këshillohet kryerja e ekzaminimeve të rregullta parandaluese, për shkak të natyrës së trashëguar të kësaj sëmundjeje.