Epilepsia përfaqëson sëmundjen kronike më të shpeshtë të sistemit nervor qëndror.

Rreth 5% e njerëzve shfaqin shpesh, në mënyrë kalimtare, kriza epileptike gjatë jetës së tyre. Në Evropë, sipas raportimeve të OBSH -s (Organizatës Botërore të Shëndetsisë), epilepsia aktive zhvillohet tek 0.6% e popullatës. Kjo sëmundje shfaqet më shpesh tek fëmijët, gjatë viteve të para të jetës, dhe tek personat mbi 60 vjeç. Epilepsia nuk është sëmundje e trashëgueshme, por egziston një predispozitë gjenetike tek rreth 10% e personave të prekur prej saj.

Epilepsia karakterizohet nga përsëritja spontane e krizave epileptike. Një krizë epileptike përfaqëson manifestimin klinik të aktivitetit të rritur të një pjese të trurit ose të të gjithë trurit. Gjithsesi, jo çdo dridhje muskulare e pakontrolluar i korrespondon domosdoshmërisht një krize epileptike.

• Epilepsia fokale, në të cilën rritja e aktivitetit të qelizave të trurit është e kufizuar në një zonë të caktuar të tij. Kjo ndodh shpesh në rastet e një tumori të trurit ose në prani të një cikatriceje. Gjithsesi, kjo rritje e aktivitetit mund të shtrihet më pas në të gjithë trurin.
• Epilepsia e përgjithshme, ku rritja e aktivitetit përfshin të gjithë trurin, pa një pikë fillestare të dukshme.

Krizat epileptike pa shkaqe të dukshme janë emërtuar « epilepsi idiopatike ». Këto kriza nuk janë të trashëgueshme.
Shfaqja e një krize epileptike shkaktohet, si nga shkarkimi konvulsiv i grupeve të neuroneve (qelizave) të trurit, ashtu edhe nga mungesa e kontrollit frenues mbi  qelizat nervore tepër aktive.

• Dëmtimet e trurit ose keqformimet e lindura të tij
• Traumat e trurit, gjatë aksidenteve ose goditjeve në kokë.
• Tumoret në kokë
• Inflamacionet e trurit   ose  inflamacionet e cipave të trurit
• Sëmundjet e sistemit endokrin (ulja e funksionit të tiroides, diabeti i sheqerit)
• Intoksikimi  nga alkooli, drogat, lëndët kimike dhe medikamentet
• Çrregullimet e qarkullimit të gjakut, tromboza e venave të trurit.

Faktorët e mëposhtëm mund të shpërthejnë një krizë epileptike:

• Reaksionet e shkëputjes nga alkooli, drogat ose medikamentet.
• Stresi psiqik
• Frymëmarrja e tepruar (hiperventilimi)
• Ulja e nivelit të sheqerit në gjak
• Temperatura e lartë tek fëmijët nga 6 muaj-4 vjeç (konvulsionet nga temperatura e lartë).
  

Simptomat e epilepsisë janë të ndryshme, në varësi të formës së saj, fokale apo e përgjithshme.

• Krizat e thjeshta, që nuk shoqërohen me humbje të vetëdijes
• Krizat komplekse, që shoqërohen me humbje të vetëdijes
• Krizat epileptike fokale, me tendencë për t’u përgjithësuar

Epilepsia e përgjithshme karakterizohet nga sindromat e mëposhtme:

• Mungesa (Petit Mal) – i korrespondon një shkëputjeje të vogël të vetëdijes (mungesë e saj), që shoqërohet me ndërprerje të plotë të çdo aktiviteti  për rreth 5-20 sekonda. Menjëherë pas kësaj, pacienti e vazhdon aktivitetin e tij në pikën që e kishte ndërprerë, sikur të mos kishte kaluar asgjë. Ndonjëherë, kriza shoqërohet me fenomene klonike (si psh. dridhje të qepallave) ose të një aktiviteti automatik si përtypja, gëlltitja ose lëpirja e buzëve. Këto episode të mungesës mund të shfaqen deri në 100 herë në ditë. Kjo sindromë është e shpeshtë tek fëmijët dhe e rrallë tek të rriturit.
• Krizat mioklonike – përfaqësojnë dridhje të forta muskulare, tepër të shkurtra, të dyanshme dhe të njëkohëshme. 
• Krizat klonike – përfaqësojnë dridhje muskulare ritmike.
• Krizat tonike – përfaqësojnë një kontraktim (tkurrje) muskular të përgjithshem.
• Krizat atonike – karakterizohen nga një humbje e papritur e tonusit muskular, e shoqëruar nga një humbje e shkurtër e vetëdijes.

Gjatë krizave të epilepsisë së përgjithshme, shkarkesat elektrike jonormale vijnë nga i gjithë truri. 

• Humbja e vetëdijes gjatë çdo krize epileptike
• Çrregullime të vetëdijes përpara shfaqjes së krizës (pacienti nuk e dallon afrimin e krizës).
• Dridhje muskulare, praktikisht gjithmonë e dyanshme.

Krizat e përgjithshme të tipit toniko-klonik (Grand Mal)

Faza tonike

• Përfaqëson krizën epileptike të përgjithshme më të shpeshtë.
• Ajo fillon papritur, pa shenja pararendëse. Humbja e menjëhershme e vetëdijes mund të shkaktojë  rrëzim të pacientit, në rastet kur ai nuk gjendet në pozicionin shtrirë. Humbja e vetëdijes zgjat deri në fund të krizës.
• Pacienti lëndohet shpesh kur rrëzohet gjatë  krizës.
• Kontraktimi muskular përhapet në krahë, këmbë dhe në kraharor.
• Shfaqet mënjanimi i syve
• Tiparet e fytyrës duken të tërhequra
• Ndërprerje e frymëshkëmbimit, me ngjyrosje në blu në të kuqe të pacientit.
• Kontraktimi (tkurrja) e muskujve të nofullës së sipërme mund të shkaktojë kafshimin e gjuhës, të faqeve ose të buzëve. 

• Dridhje muskulare ritmike të dyanshme, që përhapen në krahë, këmbë, kraharor dhe fytyrë.
• Pacienti paraqet shkumë në gojë (pështymë të tepërt)
• Pas krizës, kthimi i vetëdijes bëhet gradualisht, ngadalë, me një gjendje konfuzioni që mund të zgjasë disa orë. Për këtë arsye, gjatë kësaj periudhe, këshillohet mbikqyrja e kujdesshme e pacientit dhe moslënia e tij vetëm.
• Tek foshnjat dhe fëmijët në moshë të vogël janë të shpeshta të vjellat.
• Të rriturit ankohen shpesh për dhimbje të kokës ose të muskujve.

Kriza epileptike zgjat rreth 2 minuta, ndërkohë që faza e  konfuzionit pas saj  zgjat deri mbi gjysëm ore.

Diagnoza e epilepsisë përcaktohet nga mjeku specialist neurolog, duke u bazuar në:

• Historinë e sëmundjes
• Simptomat e pacientit
• Informimin e detajuar të mjekut lidhur me krizat, mundësisht nga persona të tjerë që kanë qenë të pranishëm gjatë shfaqjes së tyre.
• Përdorimin e metodave që provokojnë një krizë epileptike, si pagjumësia, stimulimi pamor nëpërmjet dritës, etj.
• Kyrerjen e elektroencefalogramës (EEG-regjistrimit të aktivitetit elektrik të trurit për 24 orë)
• EEG me monitorim në video
• Skanerin e kokës
• Rezonancën magnetike të kokës
• Angiografinë (egzaminim i enëve të gjakut të trurit me lëndë kontrasti)
• Analizat e gjakut, për vlerësimin e disa treguesve biologjikë, me qëllim që të përjashtohen gjendje të tjera mjekësore, si ulja e sheqerit në gjak (hipoglicemia), ulja e funksionit të gjendrës tiroide (hipotireoza) ose sëmundje të tjera endokrine (hormonale).
  

Objektivat e trajtimit të epilepsisë janë:

• Parandalimi i shfaqjes së dëmtimeve të parikthyeshme
• Menaxhimi i ndikimit të krizave në jetën e përditshme të pacientit
• Ruajtja e aktivitetit profesional, brenda mundësive të pacientit
• Evitimi i aksidenteve dhe traumave
• Sigurimi i pacientit
• Evitimi i izolimit shoqëror të tij.

Masat që duhet të merren në rastin kur kriza epileptike shfaqet në rrugë:

• Fillimisht, pacienti duhet të vendoset në një vend të sigurt, duke e larguar nga çdo zonë e rrezikshme, siç është rruga. 
• Ai duhet të vendoset në pozicion anësor, por  të mos shtrëngohet shumë fort, pasi mund të dëmtohet më shumë.
• Në rastet me epilepsi të njohur, të përdoren menjëherë medikamentet e urgjencës (si psh. supostet e valiumit). 
• Të njoftohet urgjenca mjekësore
• Të mos lihet viktima vetëm.

Parandalimi i krizave epileptike

Trajtimi mjekësor i epilepsisë ka për qëllim të parandalojë shfaqjen e krizave epileptike.

Zgjedhja e medikamentit antiepileptik të përshtatshëm varet nga tipi i sindromës epileptike. Efikasiteti i  medikamentit antiepileptik të përdorur vlerësohet nëpërmjet shkallës së freninimit të krizave epileptike. Ky efikasitet kushtëzohet nga ndjekja e kujdesshme e pacientit gjatë trajtimit, me kontrolle të rregullta të gjakut, të cilat janë të nevojshme për vlerësimin e sasisë së medikamentit në gjak. 

• Parandalimi i shfaqjes së dëmtimeve të parikthyeshme
• Menaxhimi i ndikimit të krizave në jetën e përditshme të pacientit
• Ruajtja e aktivitetit profesional, brenda mundësive të pacientit
• Evitimi i aksidenteve dhe traumave

Mënyra të tjera të trajtimit

• Psikoterapia
• Terapia e sjelljes, për njohjen dhe mënyrën e evitimit të faktorëve shpërthyes.

Mënyra shtesë të trajtimit

• Përshtatja e vendit të punës, ndoshta me riorientim profesional.
• Mbajtja e një kaske mbrojtëse gjatë shëtitjeve me biçikletë
• Ushtrimi në mënyrë të rregullt i sporteve të përshtatshme, që shërben për mosizolimin shoqëror të pacientit epileptik.

Në disa forma të epilepsisë, në mungesë të përgjigjes ndaj trajtimit medikamentoz, mund të provohet  ndërhyrja kirurgjikale, që mund të japë rezultate tepër të favorshme. 

Statusi epileptik (urgjencë mjekësore!)

Kur krizat e epilepsisë së përgjithshme përsëriten në intervale tepër të afërta kohore, duke mos i lënë kohë pacientit të marrë veten, situata konsiderohet si status epileptik dhe përbën një urgjencë mjekësore.  Rreth 10% e pacientëve epileptikë paraqesin të paktën një herë gjatë jetës së tyre një gjendje të tillë. Kjo gjendje mund të konstatohet pavarësisht moshës, edhe pse ajo haset më shpesh në disa sindroma epileptike më tepër se në të tjerat.

Tek shumë pacientë epileptikë, trajtimi i përshtatshëm mjekësor parandalon plotësisht shfaqjen e krizave epileptike, duke e lejuar pacientin të bëjë një jetë normale.

Megjithëse truri i njeriut është i aftë të kompensojë krizat e epilepsisë së përgjithshme (Grand-Mal) për një periudhe kohore mjaft të gjatë, me kalimin e kohës mund të konstatohen disa anomali, si:

• Çrregullime të vëmendjes dhe çrregullime të përqëndrimit.
• Çrregullime në proçesin e të mësuarit
• Sjellje të çuditshme, në mënyrën e të sjellurit, grimasat në fytyrë, etj.
• Rrezik i lartë për trauma
• Pacienti epileptik nuk mund të ushtrojë çdo lloj profesioni. Për pasojë, ndonjëherë, pas shfaqjes së sëmundjes së epilepsisë,  mund të jetë i nevojshëm  ndryshimi i profesionit. Kjo vlen për  shoferët, punëtorët e skelave ose çative, që rrezikojnë jetën në rast se u shfaqet kriza epileptike gjatë orarit të punës.  

 Epilepsia dhe  shtatzania

Prania e sëmundjes së epilepsisë tek një grua nuk e përjashton domosdoshmërisht shtatzaninë. Gjithsesi, është e këshillueshme që të dy partnerët ta diskutojnë dëshirën e tyre për të patur fëmijë me mjekun specialist neurolog. Kjo do të mundësojë përcaktimin e dozave të medikamenteve në përshtatje me rrethanat.

Ndjekja e kujdesshme e trajtimit të epilepsisë kushtëzon efikasitetin e tij, që reflektohet në parandalimin e krizave epileptike. Në të njëjtën kohë, rekomandohet eleminimi i faktorëve shpërthyes të këtyre krizave, si ulja e sheqerit në gjak (hipoglicemia), ngacmimi pamor ose dëgjimor i tepruar, situatat e stresit fizik dhe psiqik, alkooli, drogat, medikamentet, pagjumësia, etj. 

• Profesioni i shoferit (drejtimi i automjetit si profesion) është i ndaluar për personat e diagnostikuar me epilepsi. 
• Drejtimi i automjetit individual lejohet vetëm për personat epileptikë të stabilizuar nën trajtim, në distancën kohore prej 1 viti pas shfaqjes së krizave.
• Ndalohet drejtimi i automjetit për 3 muaj pas krizës së parë epileptike.