Stomaku është një organ kavitar (zgavror), i veshur nga një shtresë e brendshme (shtresa e mukozës), që shërben për depozitimin, zbërthimin, tretjen dhe transportimin e produkteve ushqimore. Në brendësi të stomakut prodhohet lëngu i tij (lëngu gastrik), që përmban acid klorhidrik (HCl), mukus, si dhe enzima të ndryshme që zbërthejnë proteinat (pepsina, pepsinogjeni) ose yndyrnat (lipaza), që përmbahen në ushqimin e konsumuar.

Në këtë mënyrë, ushqimi përgatitet për të kaluar në pjesët e mëposhtme të tubit tretës. Në fundin e ezofagut dhe fillimin e stomakut gjendet një unazë muskulare, që quhet sfinkteri gastro-ezofageal, i cili mbyllet automatikisht në momentin kur ushqimi ka kaluar i gjithi në stomak. Ky është një proçes mbrojtës për ezofagun, pasi pengon kthimin e  ushqimit lart, ku nën veprimin e lëngut acid të stomakut, mukoza delikate e ezofagut mund të dëmtohej fare lehtë. Kur përmbajtja ushqimore bie në kontakt me murin e stomakut, muskujt e këtij të fundit fillojnë të tkurren në mënyrë ritmike, me një shpeshtësi të paktën 3 tkurrje/minutë. Kjo lëvizje ritmike quhet peristaltikë.

Në sajë të kësaj lëvizjeje peristaltike, mundësohet përzierja dhe zbërthimi i përmbajtjes ushqimore nga enzimat tretëse, duke formuar kështu kimusin (shukun) ushqimor. Pikërisht në këtë formë, ushqimi kalon pilorin (pjesën fundore të stomakut) për të kaluar në zorrën e hollë.

Mukoza (shtresa e brendshme) e stomakut është shumë e pasur me enë gjaku (shumë e vaskularizuar). Ajo është e pajisur nga një shtresë mukusi, e cila shërben për ta mbrojtur nga aciditeti i lëngut të stomakut. Nëse mukoza e stomakut është e dëmtuar në zona të caktuara, lëngu acid i stomakut shkakton inflamacion të menjëhershëm (akut) në këto zona. Pikërisht kjo situatë përfaqëson gastritin akut.

Dëmtimet e mukozës së stomakut janë shpesh të provokuara nga faktorë të jashtëm, si:

• Konsumimi i ushqimeve të pasura në yndyrna
• Mënyra jo e rregullt e ushqyerjes (ngrënia shumë e shpejtë e ushqimeve)
• Duhanpirja, konsumi i tepruar i alkoolit ose kafesë.
• Medikamentet që ngacmojnë mukozën e stomakut, siç janë: antiinflamatorët (kundër inflamacionit), antialgjikët (kundër dhimbjes), medikamentet me përmbajtje kortizoni, antibiotikët e ndryshëm, etj.
• Helmimi nga ushqimet e ndenjura: bakteri Clostridium botulinum zhvillohet  pikërisht në sallamet ose suxhukët e ndenjur, ose në perimet e konservuara.
• Infeksionet virale
• Infeksionet bakteriale, si Helicobacter pylori.

Faktorët e tjerë të rrezikut:

• Stresi
• Radioterapia (terapia me rreze)
• Produktet me përmbajtje bazash/acidesh (psh. detergjentët)

Gastriti karakterizohet nga këto simptoma:

• Dhimbjet e forta dhe të shpeshta të stomakut
• Ndjenja e rëndimit në stomak, të përziera dhe të vjella, veçanërisht  pas ngrënies
• Mungesa e oreksit
• Çrregullimi i gjendjes së përgjithshme, me dobësi të theksuar trupore  
• Aromë e pakëndshme në gojë, gjuhë e ngarkuar

Për vendosjen e diagnozës së gastritit ndihmon:

• Marrja e informacionit lidhur me fillimin e sëmundjes dhe simptomat e pacientit në momentin e konsultimit me mjekun
• Egzaminimi fizik: konstatimi i dhimbjeve në palpacion poshtë kafazit të krahararorit
• Në rastin e dhimbjeve të përsëritura ose të vazhdueshme, mund të jetë e nevojshme kryerja e astroskopisë. Për të realizuar këtë proçedurë, përdoret anestezia (mpirja) në nivelin e ezofagut dhe nëpërmjet një tubi elastik (të lëvizshëm), që quhet gastroskop, mundësohet depërtimi i një kamere në hapësirën e stomakut. Pas fryrjes me ajër, mundësohet eksplorimi i brendësisë së stomakut, duke gjykuar mbi gjendjen e mukozës, për evidentimin e dëmtimeve të mundshme të saj. Nëpërmjet këtij egzaminimi mund të merret material nga mukoza e stomakut për të kryer biopsinë, në rastet kur mjeku dyshon për dëmtime me natyrë tumorale.
• Egzaminimi ekografik (eko e barkut) lejon përjashtimin e sëmundjeve të tjera organike, të tilla si sëmundjet e mëlçisë ose të pankreasit.
• Realizimi i testeve për identifimin e pranisë së Helicobacter pylori

Në pjesën më të madhe të formave të lehta, dhimbjet qetësohen  në mënyrë spontane, pa trajtim me medikamente. Personit përkatës i rekomandohet të ndryshojë zakonet e tij të ushqyerjes, dhe të pakësojë ose të eleminojë plotësisht disa faktorë të rrezikut, si: ndërprerja e duhanit, e alkoolit, e konsumit të ushqimeve të yndyrshme, evitimi i ushqimeve të ndenjura dhe ulja e shkallës së stresit psiqik. Brenda mundësive, rekomandohet gjithashtu edhe evitimi i konsumit të kafesë ose çajit. Janë të këshillueshme edhe sportet relaksuese, që ndihmojnë në pakësimin e stresit.

Në rastin e simptomave të lehta, mund të jetë efikase fitoterapia (mjekimi me produkte bimore). Në rastin e marrjes së medikamenteve, ato nuk duhet të përdoren për kohë të gjatë.

Medikamentet e rekomanduara në rastin a gastritit lehtësojnë simptomat (dhimbjet e menjëhershme  në stomak ose të përzierat e vazhdueshme). Disa prej tyre frenojnë prodhimin e lëngut acid të stomakut. Këto medikamente duhet të përdoren vetëm pas konsultimit me mjekun specialist gastro-hepatolog.

Në rast infeksioni nga bakteri Helicobacter pylori, është i domosdoshëm trajtimi me antibiotikë.

Një gastrit që zgjat më tepër se 3 javë, ka nevojë për vlerësim mjekësor. Në rastet e hemorragjisë së stomakut, pacienti duhet të trajtohet në kushte spitalore, nën kujdesin e mjekut.

Në rastin e gastritit shumë të shprehur, veçnërisht në praninë e një hemorragjie të rrugëve të tretjes, gastroskopia është egzaminimi i vetëm, nëpërmjet të cilit mund të verifikohet prania e mundshme e një ulçere gastrike.