logo
Përgatitur dhe përshtatur nga sprechzimmer.ch.
Kontribuesit (Dr. med. Fritz GrossenbacherDoris ZumbühlDr. Yllka Themeli)
Ethja Lassa: virusi transmetohet nga miu.
Ethja Lassa: virusi transmetohet nga miu.

Ethja Lassa është një sëmundje virale, që bën pjesë në grupin e etheve hemorragjike, sepse shoqërohet me fenomene hemorragjike (gjakderdhje). Sëmundja shfaqet në formën e epidemisë, kryesisht në Afrikën perëndimore. Virusi shkaktar i saj mban emrin e qytetit të Lasës në Nigeri, ku ai u përshkrua për herë të parë në vitin 1969. 

Bartësi natyral i virusit Lassa është një mi i vogël i quajtur mastomys natalensis, e cili nuk e shfaq sëmundjen, por e eleminon virusin nëpërmjet urinës dhe jashtëqitjeve. Personat që jetojnë në kushte të këqia higjienike, infektohen nga ky virus nëpërmjet ushqimeve të infektuara prej tij.

Transmetimi nga njeriu tek njeriu është i mundur nëpërmjet gjakut, pështymës, urinës ose të vjellave. Nëse nuk trajtohet, ethja Lassa çon shumë shpejt në epidemi, në të cilën rreth 40% e personave mund të vdesin. Nëse trajtimi në spital fillohet në kohën e duhur, shkalla e vdekshmërisë prej saj zvogëlohet në rreth 5%.

Ethja Lassa është një sëmundje me deklarim të detyrueshëm.

Virusi Lassa transmetohet nga jashtëqitjet e një miu të vogël, të quajtur mastomys natalensis. Ai transmetohet tek njeriu përmes ushqimeve të infektuara prej tij.

Virusi transmetohet më rrallë nga spërklat e pështymës, infeksioni i një plage ose drejtpërdrejt nëpërmjet sekrecioneve të njeriut (urina, gjaku, dhe sekrecionet gjenitale gjatë marrëdhënieve seksuale të pambrojtura).

Ethja Lassa: temperaturë e lartë dhe tendencë për gjakderdhje.
Ethja Lassa: temperaturë e lartë dhe tendencë për gjakderdhje.

Periudha e inkubacionit (nga momenti i infektimit deri në momentin e shfaqjes së simptomave të para të sëmundjes) zgjat nga 6-21 ditë.

Sëmundja fillon me simptoma të ngjashme me ato të gripit, që janë:

Më pas (pas rreth 3-7 ditësh), shtohen simptomat e mëposhtme:

  • Shfaqja e elementeve në ngjyrë të bardhë, të ngjashme me ulçerat, në zonën e laringut.
  • Zmadhim i nyjeve limfatike  në zonën e fytit, që janë të dhimbshme gjatë shtypjes.
  • Shfaqje e disa elementeve me pamje lara-lara, të shoqëruara me kokrra të vogla të ngritura në lëkurë, fillimisht në zonën e fytyrës, qafës, krahëve, dhe më pas në të gjithë trupin.
  • Dhimbje barku e fortë dhe e menjëhershme (që ngjan me kolikën), diarre.
  • Konjuktivit (inflamacion i pjesës së bardhë të syrit)
  • Enjtje e nyjeve limfatike në zona të tjera të trupit 

Pas 7-14 ditësh, shfaqet kriza kërcënuese për jetën e pacientit, e karakterizuar nga:


    Ethja Lassa: zbulimi i shkaktarit në gjak.
    Ethja Lassa: zbulimi i shkaktarit në gjak.

    Fillimisht, simptomat e ethes Lassa mund ta bëjnë mjekun të dyshojë për sëmundje të tjera infektive, veçanërisht për gripin, malarien, tifon ose paratifon.

    Identifikimi i virusit Lassa të pranishëm në gjak, në urinë, në materialin e marrë nga fyti ose nëpërmjet biopsisë, konfirmon diagnozën. Gjithashtu, virusi mund të evidentohet edhe me ndihmën e një testi specifik, që është PCR (testi i polimerazës).

    Duke nisur nga dita e tretë e sëmundjes, në gjak mund të evidentohen edhe antitrupat kundër virusit Lassa.

    Ethja Lassa: kompensimi i humbjes së lëngjeve në spital.
    Ethja Lassa: kompensimi i humbjes së lëngjeve në spital.

    Nuk egziston asnjë medikament specifik kundër ethes Lassa. Mund të jetë efikas një medikament antiviral (që shkatërron qelizat virale), vetëm nëse përdoret gjatë ditëve të para të sëmundjes.

    Masat e përgjithshme

    Masat e përgjithshme përfshijnë:
    • Përdorimin e medikamenteve që ulin temperaturën trupore (antipiretikë)
    • Stabilizimin e qarkullimit, nëpërmjet kompensimit të lëngjeve të humbura.

    Prirja për hemorragji është një ndërlikim i frikshëm i ethes Lassa, sepse mund të çojë në vdekje të pacientit. Hemorragji (gjakrrjedhje) të rënda shfaqen në rreth një të katërtën e rasteve. Pneumonia (infeksioni në mushkëri) dhe encefaliti (infeksioni në tru) janë ndërlikime të shpeshta, që mund të shkaktojnë pasoja afatgjata, si humbja e dëgjimit.

    Ecuria e ethes Lassa është tepër e vështirë të parashikohet. Megjithë qëndrimin  në spital, rreth 15% e pacientëve vdesin. Përgjithësisht vdekja është rezultat i uljes së funksionit të disa organeve ose nga dobësimi i punës së zemrës. Tek gratë shtatzana, shkalla e vdekshmërisë është veçanërisht e lartë (50%), ku mbi 80%  e humbasën fëmijën e tyre.

    Ethja Lassa: transmetimi përmes marrëdhënieve seksuale parandalohet nga përdorimi i prezervativit.
    Ethja Lassa: transmetimi përmes marrëdhënieve seksuale parandalohet nga përdorimi i prezervativit.
    Edhe në ditët e sotme, nuk egziston asnjë vaksinë kundër ethes Lassa. Mënyra e vetme për t’u mbrojtur prej saj është respektimi i masave të forta të higjienës. Në këtë kuadër, duhet të zbatohet rregulli i artë  «Gatuaje ose hiqi lëkurën, përndryshe mos e ha», pra duhet të evitohen ushqimet e pagatuara dhe të paqëruara. Gjithashtu, duhet evituar kontakti i ngushtë me të sëmurët e infektuar dhe jashtëqitjet e tyre.

    Dr. med. Fritz Grossenbacher

    Fritz Grossenbacher ka studiuar Mjekësi në Bern. Ai zotëron një master në Edukim Mjekësor (Medical Education) nga universitet e Bernës dhe Çikagos dhe një Çertifikatë në "Teaching Evidence based Medicine" nga Qendra e Mbretërisë së Bashkuar Cochrane në Oksford.

    Doris Zumbühl

    Doris Zumbühl është një asistente klinike e diplomuar në Mjekësi. Ajo ka kryer disa kurse trajnimi te avancuara në gazetari, IT dhe përpunim grafik.

    Dr. Yllka Themeli

    Yllka Themeli ka studiuar Mjekësi të përgjithshme në Tiranë. Është specializuar në Endokrinologji, fushë në të cilën ka kryer edhe studimet pasuniversitare, si Masterin dhe Doktoraturën. Prej 18 vitesh specialiste Endokrinologe dhe njëkohësisht Pedagoge në Universitetin e Mjekësisë së Tiranës.