Shytat manifestohen me ënjtje të gjëndrave parotide (gjëndrave të pështymës), prandaj dhe termi mjekësor i këtij fenomeni është “parotit”.

Kjo sëmundje është tepër ngjitëse, shfaqet kryesisht tek fëmijët, por edhe të rriturit mund të preken prej saj. Shytat bëjnë pjesë tek sëmundjet me deklarim të detyrueshëm.

Periudha e inkubacionit (koha ndërmjet momentit të infektimit dhe fillimit të simptomave) është rreth 12 deri në 25 ditë. Periudha e ngjitshmërisë fillon rreth dy ditë para ënjtjes së nyjeve limfatike dhe përfundon rreth 9 ditë pas normalizimit të madhësisë së tyre.

Një shenjë tipike e sëmundjes është ënjtja e njëanshme e gjëndrave parotide (parotit). Pacienti ka njërën faqe të fryrë, si brejtës.

Simptoma të tjera

• Çrregullime të përtypjes dhe të gëlltitjes
• Temperaturëshumë e lartë
• Nyjet limfatiketë fryra në qafë
• Inflamacion i mukozës së gojës

Virusi mund të prekë edhe organet e tjera:

• Pankreasi: manifestohet me dhimbje të barkut, humbje e oreksit, të vjella, jashtëqitje të yndyrshme për shkak të tretjes jo normale.
• Meningjet: (cipat e trurit): manifestohet me dhimbje koke, ngurtësim i qafës; kjo është një shenjë e meningjitit, i cili, gjithsesi, shpesh është e parrezikshëm.
• Testikujt: parotiti shkakton inflamacion të dhimbshëm të testeve (orkit); kur ndodh në pubertet ose në moshë madhore ai mund të shkaktojë shterpësi (infertilitet).
• Vezoret: Inflamacioni i vezoreve tek femrat mund të çojë gjithashtu në shterpësi, që gjithsesi është shumë e rrallë.

Mjeku e përcakton diagnozën e parotitit (shytave) duke u bazuar tek:

• Historia e pacientit, duke marrë informacion mbi simptomat, si dhe për kontaktin e mundshëm të tij me fëmijë të tjerë me shyta.
• Mjeku e dallon sëmundjen nga shenjat tipike të saj, të tilla si ënjtja e gjendrave parotide dhe faqja e fryrë.
• Përcaktimi i antitrupave në gjak
• Identifikimi i agjentit patogjen me anë të materialit të marrë në pështymë, në lëngun truno-shpinor, në urinë ose në mostrën e indeve kur është e nevojshme.

Nuk ka asnjë medikament specifik për virusin e parotitit. Trajtimi synon të lehtësojë simptomat. Në çdo rast këshillohet konsulta me mjekun. Përveç kësaj, fëmija duhet të mbahet i izoluar, pasi rreziku i ngjitshmërisë është shumë i lartë.

Masat e përgjithshme

• Kompresa të lagura për të ulur temperaturën
• Kompresa të ftohta rreth qafës, në faqe, në testikuj
• Pirja e ujit në sasi të mëdha
• Qëndrimi në shtrat në rast të temperaturës së lartë dhe inflamacionit të testikujve
• Ushqimi në formën e puresë dhe supërave normalizon sekrecionin e pështymës, gjë që përmirëson gëlltitjen e fëmijës.
• Higjiena e mirë e dhëmbëve me gargarë të rregullt me një solucion dezinfektues.

Medikamentet

• Antipiretikët, për uljen e temperaturës
• Analgjezikët, për qetësimin e dhimbjeve.

Shytat (parotiti) mund të shkaktojnë:

• Ulje të aftësisë së dëgjimit për shkak të dëmtimeve të veshit të mesëm
• Djemtë me inflamacion të testeve ose epididimit mund të shfaqin shterpësi pas pubertetit.
• Prekja e organeve të tjera (siç përshkruhet më sipër)
• Nëse shytat zhvillohen gjatë shtatzënisë, mund të çojnë në lindje të parakohshme.