Edema e përgjithshme e femrave (Edema e gjeneralizuar e femrave, Enjtja trupore tek femrat)
Përgatitur dhe përshtatur nga sprechzimmer.ch.
Kontribuesit (Dr. med. Fritz Grossenbacher, Doris Zumbühl, Dr. Yllka Themeli)
Kontribuesit (Dr. med. Fritz Grossenbacher, Doris Zumbühl, Dr. Yllka Themeli)
Edema e gjeneralizuar i referohet ndjenjës së tensionit në të gjithë trupin tek gratë, pa grumbullime të dukshme të lëngjeve. Ajo referohet edhe si 'edemë idiopatike' ose 'edemë idiopatike ciklike'. Në mjekësi përdoret termi ''idiopatik'' kur shkaku i një sëmundjeje (këtu edema) përfundimisht nuk dihet dhe ende duhet të hulumtohet.
Termi "ciklik" përshkruan ndryshimin midis periudhave pa simptoma dhe me simptoma, të cilat mund të ndodhin në një formë të rregullt ose të çrregullt të edemës. Forma e rregullt është simptoma kryesore e sindromës premenstruale (para menstruacioneve). Simptomat janë të pranishme në gjysmën e dytë të ciklit menstrual, ndërkohë që gjysma e parë është pa simptoma. Forma e parregullt tregon gjithashtu një kurs jociklik, i cili nuk është i lidhur ngushtë me ciklin menstrual. Në disa pacientë, shfaqen fazat edematoze të alternuara me faza pa edemë, në disa të tjerë ekziston vetëm një shkallë e ndryshueshme e shqetësimit, por nuk ka faza pa simptoma.
Tabloja klinike bazohet në një përshkueshmëri të rregullt (ciklike) ose të rritur në mënyrë të parregullt të enëve të vogla të gjakut (kapilarëve) dhe enëve të limfës për ujin dhe trupat më të mëdha proteinike. Këto depozitohen në hapësirën ndërqelizore dhe shkaktojnë ndjenjën karakteristike të tensionit. Në kontrast me limfedemën, megjithatë, nuk zhvillohet rimodelim i indit lidhor (fibrozë), pasi proteinat largohen relativisht shpejt përmes sistemit limfatik të shëndetshëm.
Përshkueshmëria e kapilarëve në përgjithësi është më e madhe tek gratë e shëndetshme sesa tek burrat. Ndër të tjera, përgjegjës për këtë janë hormonet seksuale femërore. Estrogjenet shkaktojnë thithjen e ujit dhe kripës dhe dobësojnë funksionin limfatik. Dyshohet se bashkëveprimi midis hormoneve të ndryshme seksuale është jokorrekt në pacientët me edemë idiopatike. Sisteme të tjera hormonale gjithashtu duket se janë të përfshira. Ky fenomen është raportuar i lidhur edhe me një tiroide joaktive (hipotiroidizmin). Gjithsesi, shkaku i saktë i kësaj sëmundjeje është ende i panjohur.
Edema idiopatike ndodh që herët në pubertet. Në shumicën e rasteve, ajo haset në moshat 40-60 vjeç.
Simptoma kryesore është një ndjenjë e përhershme e tensionit, për shkak të tendencës së gjithë trupit për tu fryrë, me një vendndodhje që ndryshon gjatë rrjedhës së ditës. Ndërsa pacientet ankohen për ënjtje dhe tension në fytyrë, gjinj dhe ndonjëherë edhe në krahë dhe duar gjatë mëngjesit, simptomat zhvendosen në gjysmën e poshtme të trupit gjatë ditës, në varësi të gravitetit.
Kjo lloj edeme karakterizohet gjithashtu edhe nga një mospërputhje e qartë midis simptomave të treguara dhe ënjtjes objektive ekzistuese, e cila zakonisht është aq e pakët sa që vështirë se është e dukshme ose e dallueshme. Pesha e trupit zakonisht rritet për më shumë se 1.5 kg gjatë ditës, e kombinuar me një ulje të dukshme të prodhimit të urinës. Luhatje të mëdha në peshë prej disa kilogramësh mund të ndodhin gjithashtu brenda disa ditësh, pa ndonjë arsye të dukshme.
Gjatë gjumit dhe kur notojnë në ujë të ftohtë, pacientet shpesh duhet të shkojnë në tualet. Simptomat rëndohen nga stresi, nxehtësia, qëndrimi në këmbë dhe afshet e nxehta gjatë menopauzës.
Simptoma të tjera të mundshme përfshijnë lodhjen, uljen e performancës, rritjen e nevojës për gjumë, mungesën e përqendrimit, marramendjen, dëgjimin e dobët, rritjen e presionit në kokë dhe në sy, lotimin e syve, vështirësi në frymëmarrje gjatë stërvitjes, kapsllëkun dhe uljen e presionit të gjakut deri në kolaps. Shpesh ekziston një vuajtje e konsiderueshme psikologjike, e përkeqësuar nga fakti se pacientet nuk merren seriozisht në vuajtjet e tyre si nga të afërmit e tyre, ashtu edhe nga mjekët trajtues.
Diagnoza e edemës së përgjithësuar të femrës bëhet zakonisht në bazë të informacionit të pacientes (historia mjekësore), ekzaminimit klinik, dhe pasi përjashtohen shkaqet e tjera. Shpesh, për këtë qëllim kërkohen testet e hormoneve (psh. hormonet seksuale, hormonet e tiroides), por edhe sqarimi i intolerancave të mundshme ushqimore. E rëndësishme është mbajtja e një ditari të peshës me përcaktimin e peshës së trupit në mëngjes dhe në mbrëmje, në secilin rast të zhveshur pas zbrazjes së fshikëzës urinare dhe në të njëjtën peshore.
Ekzaminimet e mëtejshme janë komplekse ose shumë stresuese për ato që preken dhe për këtë arsye përdoren rrallë. Shintigrafia e kapilarëve, një proçedurë mjekësore me rrezatim, mund të përdoret për të demonstruar kalimin në rritje të trupave proteinike nëpër murin e enëve të gjakut. Testi Streeten-Probe mund të dokumentojë mbajtjen e rritur të ujit, për shkak të zvogëlimit të prodhimit të urinës gjatë qëndrimit në këmbë.
Metoda kryesore e trajtimit është terapia komplekse dekongjenstive fizike, e cila konsiston në drenimin limfatik manual dhe përdorimin e çorapeve të kompresionit (llastiku). Pacienti duhet të udhëzohet për të kryer vetë-trajtim, në mënyrë që të mund të trajtojë ënjtjet e mëngjesit të gjysmës së sipërme të trupit. Nëse është e mundur, duhet të shmanget qëndrimi në këmbë gjatë orarit të punës. Noti në ujë të ftohtë dhe dushi i ftohtë janë të dobishme. Nëse është provuar një mungesë e hormonit të tiroides, duhet të kompensohet me hormon në formën e tabletës.
Nuk ka mundësi terapeutike për të korrigjuar shkakun e kësaj edeme. Medikamente të ndryshme janë përdorur, por pa sukses të dukshëm. Shkarkuesit (diuretikët) nuk duhet të përdoren, pasi ato mund të çojnë në një përqendrim afatgjatë të proteinave në hapësirën ndërqelizore dhe, përmes përgjigjeve hormonale, mund ta përkeqësojnë edemën. Laksativët gjithashtu nuk janë të përshtatshëm.
Edema e përgjithësuar është përgjithësisht e bezdisshme, por jo e rrezikshme. Në rastin e saj nuk ndodhin rritje të indit lidhor, si në rastin e limfedemës. Sidoqoftë, nëse ka dëmtime të lindura, pa simptoma të mëparshme në enët limfatike, limfedema mund të zhvillohet me kalimin e kohës për shkak të stresit të shtuar në enët limfatike. Prandaj, nëse janë të pranishme në të njëjtën kohë edhe venat me variçe, ato duhet të shmangen nëse është e mundur ose duhet të përjashtohet paraprakisht një mosfunksionim i enëve limfatike.
Përdorimi i vazhdueshëm, ndoshta edhe me doza të mëdha i shkarkuesve dhe laksativëve, mund të çojë në çrregullime hormonale dhe forcim të indeve.
I ashtuquajturi ''sindromi i rrjedhjes kapilare'' është jashtëzakonisht i rrallë, gjë që zakonisht çon në shok të rëndë dhe vdekje. Kjo ndodh për shkak të përshkueshmërisë masive të enëve më të vogla të gjakut.
Nuk njihen ende masa parandaluese specifike kundër edemës së përgjithësuar. Getat e llastikut për kompresim dhe shmangia e qëndrimit të gjatë në këmbë kanë rezultuar të dobishme në këtë drejtim.
Dr. med. Fritz Grossenbacher
Fritz Grossenbacher ka studiuar Mjekësi në Bern. Ai zotëron një master në Edukim Mjekësor (Medical Education) nga universitet e Bernës dhe Çikagos dhe një Çertifikatë në "Teaching Evidence based Medicine" nga Qendra e Mbretërisë së Bashkuar Cochrane në Oksford.
Doris Zumbühl
Doris Zumbühl është një asistente klinike e diplomuar në Mjekësi. Ajo ka kryer disa kurse trajnimi te avancuara në gazetari, IT dhe përpunim grafik.
Dr. Yllka Themeli
Yllka Themeli ka studiuar Mjekësi të përgjithshme në Tiranë. Është specializuar në Endokrinologji, fushë në të cilën ka kryer edhe studimet pasuniversitare, si Masterin dhe Doktoraturën. Prej 18 vitesh specialiste Endokrinologe dhe njëkohësisht Pedagoge në Universitetin e Mjekësisë së Tiranës.