Tërbimi
Kontribuesit (Dr. med. Gerhard Emrich, Dr. med. Daniel Desalmand)
Për kafshët, si burim i infeksionit më shpesh shërben dhelpra, ndërsa për njerëzit shërben qeni. Në Zvicër, sëmundjen mund ta transmetojnë kafshët e egra si dhelprat, baldosat, madje edhe macet. Edhe familja e ripërtypësve mund të jetë kërcënuese për njeriun në këtë drejtim.
Që prej disa vitesh, si burim i tërbimit konsiderohen edhe lakuriqët e natës. Virusi eliminohet kryesisht nëpërmjet pështymës dhe transmetohet nga kafshimi. Në rastin e një plage të hapur egzistuese, transmetimi mund të kryhet edhe thjesht nga pështyma.
Periudha e inkubacionit (koha ndërmjet momentit të infektimit dhe shfaqjes së parë të shenjave klinike) është e ndryshme: mund të zgjasë nga disa javë në disa muaj. Kohëzgjatja e periudhës së inkubacionit varet shumë nga sasia e virusit dhe nga distanca ndërmjet pikës së kafshimit dhe sistemit nervor qendror
Tek njeriu, zhvillimi i tërbimit kalon në tre stade:
- Stadi I. Simptomat e hershme: depresion, ethe, çrregullime te sistemit të tretjes, çrregullime të ndjeshmërisë, kruarje në pikën e kafshimit. Këto simptoma mund të kalojnë pa u vënë re.
- Stadi II. Faza neurologjike akute: ankth, axhitim, tkurrje të muskujve të gëlltitjes e shoqëruar me ndjesinë e frikës për të konsumuar lëngje, si dhe shtim i sasisë së pështymës në gojë. Gjithashtë, të rëndësishme janë çrregullimet e humorit, që reflektohen me alternime të gjendjeve agresive me ato depresive. Frika nga uji: vetëm perceptimi i ujit nëpërmjet shikimit ose dëgjimit mund të provokojë axhitimin e personit të infektuar, me tkurrje të të gjithë muskulaturës së trupit.
- Stadi III. Faza përfundimtare: Në këtë fazë personi i infektuar ndodhet në gjendjen e komës, gjatë së cilës ai mund të vdesë, prej paralizës së muskujve të frymëmarrjes. Intervali maksimal nga momenti i shfaqjes së shenjave të para deri në momentin e vdekjes është 7 ditë.
Diagnoza e tërbimit nuk mund të konfirmohet gjatë periudhës së inkubacionit. Fillimisht ajo është vetëm një diagnozë e supozuar.
- Përcaktimi i agjentit patogjen mundësohet nëpërmjet marrjes së monstrave nga lëngjet trupore dhe lëkura.
- Pas kontaktit me një kafshë të tërbuar, duhet të lahet dhe të shpëlahet me ujë të bollshëm dhe me sapun vendi i kafshimit, si dhe të dezinfektohet. Menjëherë pas kësaj, duhet konsultuar me mjekun.
- Edhe në rast se dyshohet për kontakt me një kafshë të infektuar, duhet detyrimisht të fillohet trajtimi parandalues i tërbimit.
- Në rast se kanë filluar të shfaqen simptomat e para të sëmundjes, vaksinimi ose përdorimi i imunoglobulinave nuk janë më të efektshëm.
- Të gjitha kafshët e infektuara dhe të gjitha kafshët e ngordhura të dyshimta për tërbim, duhet të raportohen pranë qendrave të inspektimit veterinar të zonës përkatëse.
- Mënyra më e mirë mbrojtëse për udhëtarët konsiston në evitimin e kafshimit nga kafshët. Kafshët endacake, edhe nëse duken të parrezikshme, nuk duhet as të ledhatohen dhe as të merren në shtëpi.
- Vaksinimi kundër tërbimit rekomandohet për personat që qëndrojnë për një periudhë të gjatë kohore në një zonë endemike (të infektuar).