Sëmundja e Creutzfeldt-Jakob (SCJ) përfaqëson një sëmundje neurologjike, që dëmton trurin. Humbja graduale e aftësive mendore dhe e aftësisë për të kryer lëvizje çojnë në vdekjen e pacientit brenda 6 muajve të parë pas diagnostikimit të sëmundjes.Kjo sëmundje është përshkruar për herë të parë në vitin 1920. Forma të ngjashme me të ishin konstatuar më parë tek personat me pagjumësi fatale familjare dhe ata që praktikonin zakonet e kanibalizmit. Ajo mund të transmetohet tek njeriu gjatë transplantimit (zëvendësimit) të meningjeve (cipave të trurit) dhe kornesë (cipës më të jashtme të syrit).

Forma e re e sëmundjes u zbulua në vitin 1996. Bëhet fjalë për një variant të sëmundjes, të shpërthyer nga grimca proteinash të infektuara, që merren nëpërmjet ushqimeve të infektuara. Kjo formë prek më tepër personat e rinj.

Forma e re e sëmundjes

Supozohet të egzistojë një lidhje ndërmjet variantit të ri të sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob dhe shtimit të sëmundjes së lopës së çmendur (sëmundja sfungjerore e trurit). Sëmundja bën pjesë tek sëmundjet joinflamatore, sfungjerore dhe të transmetueshme të trurit. Këto sëmundje mund të shfaqen si tek njeriu, ashtu edhe tek kafshët, dhe mund të transmetohen nëpërmjet ushqimit. Në ditët e sotme, sëmundja e lopës së çmendur është më e njohura ndër sëmundjet e kafshëve. Gjithsesi, lidhja ndërmjet saj dhe variantit të ri të sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob nuk është ende e konfirmuar në mënyrë përfundimtare.

Një nga karakteristikat kryesore të variantit të ri të sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob është shfaqja e tij tek personat e rinj, me moshë rreth të tridhjetave. Në përgjithësi, kjo formë zgjat më tepër se forma e vjetër e sëmundjes, mesatarisht nga 12-14 muaj. Në Britaninë e Madhe, kanë vdekur rreth 83 pacientë nga forma e re e sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob.

Shkaqet e sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob janë të ndryshme, sipas formave të saj.

Forma e rrallë (e rastësishme) e sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob transmetohet më shpesh gjatë transplantit (zëvendësimit) të cipave të trurit (meningjet) ose të kornesë (cipa më e jashtme e syrit).

Forma e re e sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob transmetohet nga disa grimca proteinike të infektuara, që ngjajnë me disa proteina të sistemit nervor të njeriut, dhe janë shumë të ndryshme nga viruset ose bakteriet. Egziston mundësia që këto grimca ta kenë origjinën nga proteinat e njeriut, kur këto të fundit pësojnë ndryshime gjenetike ose infeksione të ndryshme. Në fakt, ende nuk është i qartë mekanizmi sesi këto grimca e dëmtojnë qelizën nervore.

Grimcat proteinike të infektuara janë rezistente ndaj temperaturave të larta, pjesës më të madhe të lëndëve dezinfektuese dhe radioaktivitetit. Ato transmetohen tek njeriu nëpërmjet konsumit të ushqimit të infektuar, veçanërisht trurit të lopës. Periudha e inkubacionit (nga momenti i infektimit deri në momentin e shfaqjes së simptomave të para të sëmundjes) nuk është ende e njohur plotësisht. Mendohet se ajo mund të zgjasë nga 5-50 vjet.

Sipas studimeve të kohëve të fundit, grimcat proteinike të infektuara mund të transmetohen edhe gjatë transfuzionit të gjakut.

Në të gjitha format e sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob, fillimisht shfaqen çrregullimet psiqike, të tilla si:

• Ulje e përqëndrimit
• Dobësim i kujtesës
• Çrregullime të gjumit
• Ndryshime të personalitetit
• Haluçinacione (vegime)
• Mani (fiksim mbi diçka ose dikë)
• Depresion

Gjatë përparimit të sëmundjes, aftësitë njohëse përkeqësohen, me shfaqjen e një gjendjeje çmendurie (demence), ndërkohë që çrregullimet neurologjike rëndohen. Në këtë stad pacienti mund të paraqesë:

• Dridhje të muskujve në kokë dhe në gjymtyrë (krahë dhe këmbë).
• Lëvizje të pakontrolluara të muskujve.
• Lëkundje të pakontrolluara, të shkaktuara nga ngacmues të jashtëm.
• Konvulsione (dridhje të forta të muskujve të trupit), të ngjashme ato të një krize epileptike.
• Paraliza
• Dhimbje të kokës
• Çrregullime të shikimit
• Paralizat e pavullnetshme të muskujve mund të shkaktojnë deri edhe ndalim të frymëmarrjes, që në fakt përfaqëson fazën përfundimtare të sëmundjes.
  

Mundësia e prekjes së një personi nga sëmundja e Creutzfeldt-Jakob gjykohet nga mjeku specialist neurolog, duke u bazuar në:

• Simptomat karakteristike që paraqet pacienti.
• Informimin e hollësishëm lidhur me historinë e fillimit të simptomave, që mjeku e realizon nëpërmjet kontaktit me familjarët dhe të afërmit e pacientit.
• Kryerjes së EEG (elektroencefalogramës), që regjistron aktivitetin elektrik të trurit.
• Evidentimin e proteinave specifike në lëngun truno-shpinor (cerebro-spinal).
• Skanerin dhe rezonancën magnetike të kokës, për të evidentuar ndryshime të mundshme në nivelin e trurit.
• Diagnoza përfundimtare e kësaj sëmundjeje mund të vendoset vetëm pas vdekjes së pacientit, nëpërmjet ekzaminimit mikroskopik të trurit të tij. Në këta pacientë zakonisht konstatohen ndryshime tepër karakteristike të qelizave nervore, me aspekt sfungjeror.
  

Në ditët e sotme është i mundur vetëm trajtimi i simptomave të sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob. Për këtë qëllim:

• Në rastin e depresionit rekomandohet përdorimi i medikamenteve që e luftojnë atë (antidepresantët).
• Në rastin e haluçinacioneve (vegimeve) përdoren neuroleptikët.
• Në rastin e dhimbjeve të muskujve përdoren qetësuesit e tyre (antialgjikët).
• Në rastin e pranisë së ndërlikimeve si pneumonia, është i nevojshëm përdorimi i antibiotikëve.
  

Ecuria e sëmundjes së Creutzfeldt-Jakob varet nga prania e ndërlikimeve të saj, zonave të prekura të trurit, si dhe ndërlikimeve të shkaktuara nga qëndrimi në shtrat (plagë në trup, pneumoni, etj).

• Forma sporadike (e rastësishme) e sëmundjes karakterizohet nga përparimi tepër i shpejtë, që shkakton vdekjen e pacientit brenda gjashtë muajve, si pasojë e paralizave të muskujve të frymëmarrjes ose të infeksioneve.
• Varianti i ri i sëmundjes Creutzfeldt-Jakob: çrregullimet neurologjike shfaqen tek pacienti vetëm pas gjashtë muajve. Pacientët vdesin prej paralizës së muskujve të frymëmarrjes pas rreth 12-14 muajsh.